- Home
- /
- Factsheets
- /
- Factsheet Standganzen: Brandgans
Factsheet
BrandGans
Inleiding
De brandgans (Branta leucopsis) is een watervogelsoort, die zich voornamelijk voedt met grassen, rietgras en andere plantendelen. Ze staan erom bekend met hun gekartelde snavel de vegetatie dicht bij de grond af te snijden.
Sommige brandganzen zijn standvogels die het hele jaar door in Nederland blijven, terwijl andere lange afstandstrekkers zijn. Tijdens de winter ondernemen de trekkende brandganzen uitgebreide migraties van hun arctische broedgebieden naar gematigde gebieden, waaronder Nederland, op zoek naar een milder klimaat en voldoende voedselbronnen. De vele aantrekkelijke waterrijke gebieden, landbouwvelden en open landschappen zorgen ervoor dat grote populaties winterganzen verzamelen in Nederland.
Ontwikkeling populatie
Minimum number alive brandgans (standganzen) zomerganzentelling provincie Utrecht 2018-2024
Minimum number alive brandgans (standganzen) zomerganzentelling per WBE 2018-2024 provincie Utrecht
| WBE | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| De Eem | 702 | 284 | 225 | 151 | 121 | 82 | 123 |
| De Schaffelaar | 2 | 1 | 2 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Kromme Rijn | 5816 | 2445 | 3078 | 3869 | 1725 | 919 | 1276 |
| Lage Vuursche | 15 | 25 | 17 | 2 | 0 | 0 | 25 |
| Lopikerwaard | 53 | 149 | 87 | 97 | 50 | 51 | 154 |
| Noorderpark | 113 | 65 | 132 | 144 | 103 | 137 | 87 |
| Tussen Vecht en Oude Rijn | 20 | 5 | 6 | 18 | 0 | 4 | 0 |
| Vecht en Veenstreek | 101 | 178 | 122 | 210 | 108 | 121 | 141 |
| Vijfheerenlanden | 374 | 123 | 2228 | 145 | 47 | 101 | 140 |
| Totaal MNA | 7196.1 | 3275 | 3896.5 | 4636 | 2154 | 1415 | 1946 |
In Utrecht wordt de populatie ganzen door trendtellingen in de gaten gehouden. Trendtellingen kunnen helpen relatieve veranderingen in de ontwikkeling van populaties te documenteren (populatietrend) maar geven geen uitkomsten over totale aantallen of grootte van een populatie. Het aantal getelde dieren noemen wij ‘minimum number alive’ omdat wij weten dat dit aantal dieren minimaal aanwezig is. Voor de minimum number alive over de jaren heen wordt met behulp van een regressie model de trendlinie bepaald. Voor de trend is het belangrijk welk jaar als referentie jaar wordt gekozen. De verandering die berekend wordt is relatief gezien vanaf het referentiejaar.
Langetermijn populatietrend brandgans (standganzen) provincie Utrecht (referentiejaar 2013)
Significant sterke afname
(>- 5% per jaar)
Kortetermijn populatietrend brandgans (standganzen) provincie Utrecht (referentiejaar 2018)
Significant sterke afname
(>- 5% per jaar)
Schade
Ganzen eten graag eiwitrijk gras en richten daardoor in grote mate schade toe aan het grasland. Vooral de vruchtbare landbouwgronden van boeren zijn een aantrekkelijke voedselbron voor ganzen. De hier verwerkte schadecijfers van BIJ12 geven geen volledig beeld van de daadwerkelijke schade. Dit is omdat niet iedere grondgebruiker schade meldt of alleen schade wordt geregistreerd als de grondgebruiker denkt in aanmerking voor schade-uitkering te komen. Toch zijn de schade cijfers een goede bron om een gevoel voor de schade te krijgen en de kosten voor het gezelschap door ganzen te determineren.
Schade % per ganzensoort getaxeerde schade (euro) provincie Utrecht 2024
De brandgans veroorzaakt van de gemelde landbouwschaden, na de grauwe gans en kolgans, de meeste schade van alle ganzen soorten. Dit sluit niet uit dat op kleinere schaal deze verdeling er anders uit kan zien.
Ontwikkeling schade aan grasland (kg ds) door brandganzen provincie Utrecht
Ontwikkeling aandeel schade aan voorjaars- & zomergras (kg ds) door brandganzen provincie Utrecht 2018-2024
Opgesplitst naar zomer en winter zien wij vooral een stijging van de schade aan voorjaarsgras tot en met 2022, hierna is de schade als gevolg van het ganzenverjaagproject in Eemland aan voorjaarsgras weer flink gedaald. Ook is duidelijk dat de gemelde schade voor voorjaarsgras duidelijk groter is dan voor zomergras. In de winter worden ganzen nauwelijks beheerd op basis van internationale afspraken ter bescherming van trekvogels.
Schade aan voorjaars – en zomergras (kg ds/ha) door brandganzen binnen en buiten ganzenrustgebieden (GRG) provincie Utrecht 2024
Ganzenrustgebieden zijn rust- en foerageerplaatsen voor beschermde ganzen soorten. De drie aangewezen ganzenrustgebieden in de provincie Utrecht hebben een oppervlak van 6.273 ha. Binnen ganzen rustgebieden wordt schade automatisch getaxeerd en kan als maatschappelijk geaccepteerde schade gezien worden.
Geïndexeerde ontwikkeling trend standganzen & schade aan zomergras (euro & kg ds) brandgans provincie Utrecht 2018-2024 (referentiejaar 2018)
De grafiek laat zien dat de schade na 2022 flink is gedaald. Deze afname is een gevolg van het ganzenverjaag project in Eemland. Hierkomen de meeste brandganzen in Utrecht voor. Daarnaast is de MNA van de brandgans gedaald de afgelopen jaren. Het feit dat de beschikbare telgegevens en de schadedata van BIJ12 niet altijd overeenkomen, kan vele oorzaken hebben. Mogelijk geeft de trendtelling geen goed beeld van de populatieontwikkeling, of de schadedata van BIJ12 is onvolledig en/of beïnvloed door andere factoren. Ook kunnen andere ecologische factoren een belangrijke invloed hebben. Welke factoren of combinatie van factoren dit veroorzaakt is moeilijk te zeggen.
Beheer
Het beheer van brandganzen in Utrecht wordt uitgevoerd op grond van het vigerende faunabeheerplan en de onderliggende ontheffing. Huidige geldige beheermaatregelen voor overzomerende ganzen omvat schadebestrijding door middel van verjaging met ondersteunend afschot. Het beheer van brandganzen in de winter is beperkt op basis van internationale overeenkomsten voor de bescherming van trekvogels en staat alleen schadebestrijding door middel van verjaging met ondersteunend afschot toe.
Ganzencluster Provincie Utrecht
De ganzenclusters zijn een samenstelling van één tot drie WBE’s. Het is een uitwerking van het Projectteam Ganzen Utrecht (PGU). In het PGU vindt overleg plaats om het ganzenbeheer in Utrecht vorm te geven. Binnen de ganzenclusters ligt de focus op de uitvoering van het ganzenbeheer. In het ganzencluster is er een gebiedsgeoriënteerde WBE overstijgende vertegenwoordiging van belanghebbenden. In gezamenlijkheid wordt er op een planmatige manier invulling gegeven aan de gebiedsgerichte uitvoering van het ganzenbeheer. De clusters kennen ieder een eigen voorzitter en worden ondersteund door een ganzencoördinator. Beiden nemen deel aan het PGU.
Beheer afschot
Afschot brandganzen per WBE en maand provincie Utrecht in 2024
| WBE | Jan | Feb | Mrt | Apr | Mei | Jun | Jul | Aug | Sep | Okt | Nov | Dec |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| de Eem | 27 | 12 | 0 | 0 | 15 | 13 | 7 | 10 | 16 | 30 | 10 | 16 |
| De Schaffelaar | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Kromme Rijn | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 3 |
| Lage Vuursche | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Lopikerwaard | 0 | 2 | 0 | 0 | 0 | 8 | 21 | 26 | 16 | 7 | 0 | 2 |
| Noorderpark | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Tussen Vecht en Oude Rijn | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Vecht en Veenstreek | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 2 | 0 | 0 | 17 | 45 | 2 | 0 |
| Vijfheerenlanden | 7 | 11 | 0 | 0 | 0 | 0 | 3 | 25 | 59 | 11 | 1 | 2 |
| Som provincie | 34 | 26 | 0 | 0 | 15 | 23 | 31 | 61 | 108 | 93 | 13 | 23 |
| Gemiddeld afschot provincie Utrecht | 17 | 7 | 0 | 0 | 15 | 8 | 10 | 20 | 27 | 23 | 4 | 6 |
Gemiddelde afschot brandgans provincie Utrecht 2024
Beheer nestreductie
Momenteel mag er voor de brandgans geen nestbehandeling plaatsvinden. Voor 2023 was dit wel toegestaan. Hiervoor worden meerdere methodes toegepast. Zo worden er eieren geprikt, in olie ondergedompeld en/of geschut. Alle methodes hebben als resultaat dat de groei van het embryo wordt gestopt. Deze handelingen gebeuren op basis van de provinciale ontheffing en zijn normaal gesproken toegestaan van 1 mei tot 1 september.
Beheer ruivangsten
Gedode brandganzen (standganzen) door ruivangsten provincie Utrecht 2018-2024
Brandganzen zijn vanaf ongeveer midden mei tot eind juni plusminus zes weken in de rui. Ze kunnen in deze periode niet vliegen. Bij het uitvoeren van ruivangsten worden de brandganzen door een gespecialiseerd bedrijf op basis van een provinciale ontheffing in kralen gevangen en met behulp van CO2 geëutanaseerd. Om dit moment is er geen geldige ontheffing voor het vangen van brandganzen.
Overzicht
Ontwikkeling beheer, schade en standpopulatie (minimum number alive) brandganzen provincie Utrecht 2018-2024
In de grafiek wordt vanaf 2018 de ontwikkelingen van beheer, schade aan zomergras en populatieontwikkeling inzichtelijk gemaakt. Omdat de zomerstand in 2023 beneden de gewenste stand van 5000 vogels lijkt te liggen is het beheerregiem vanaf 2023 aangepast en vindt er geen populatiebeheer plaats.