Home
/
Grauwe Gans
/
Factsheet Standganzen: Grauwe Gans

Factsheet

Grauwe Gans

Inleiding

De grauwe gans (Anser anser) is een watervogelsoort met een groot aanpassingsvermogen, ze zijn te vinden in verschillende habitats, waaronder waterrijke gebieden zoals moerassen, meren en rivieroevers maar ook stadparken en landbouwgebieden. Ze zijn herbivoor en voeden zich voornamelijk met grassen, waterplanten en landbouwgewassen. De grauwe gans speelt een belangrijke ecologische rol als zaadverspreider en grazer en draagt bij aan het behoud en de gezondheid van waterrijke ecosystemen.

De aantallen grauwe ganzen in Nederland worden onder andere beïnvloed door hun trekgedrag. Sommige grauwe ganzen zijn standvogels die het hele jaar door in Nederland blijven, terwijl andere lange afstandstrekkers zijn en alleen tijdens de winter naar Nederland komen.

Ontwikkeling populatie

Minimum number alive grauwe gans (standganzen) zomerganzentelling provincie Utrecht 2017-2023

WBE	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023
De Eem	3662	3100	3830	4546	7976	4321	6416
De Schaffelaar	589	596	534	461	388	379	320
Kromme Rijn	3184	4831	1735	3970	6605	3842	3964
Lage Vuursche	5	0	0	3	10	2	2
Lopikerwaard	5029	4867	2228	3974	4813	4901	4910
Noorderpark	2142	3718	2004	2511	2209	1950	2513
Tussen Vecht en Oude Rijn	2338	2405	2393	2926	1815	5121	2043
Vecht en Veenstreek	8563	6084	7270	7544	8857	6786	6670
Vijfheerenlanden	6781	4728	4894	5274	6458	4231	6293
Totaal MNA	32293	30329	24888	31207	39131	31533	33131

In Utrecht wordt de populatie ganzen door trendtellingen in de gaten gehouden. Trendtellingen kunnen helpen relatieve veranderingen in de ontwikkeling van populaties te documenteren (populatietrend) maar geven geen uitkomsten over totale aantallen of grootte van een populatie. Het aantal getelde dieren noemen wij ‘minimum number alive’ omdat wij weten dat dit aantal dieren minimaal aanwezig is. Voor de minimum number alive over de jaren heen wordt met behulp van een regressiemodel de trendlinie bepaald. Voor de trend is het belangrijk welk jaar als referentiejaar wordt gekozen. De verandering die berekend wordt is relatief gezien vanaf het referentiejaar.

Langetermijn populatietrend grauwe gans (standganzen) provincie Utrecht (referentiejaar 2012)

Significant gematigde afname

<- 5% per jaar

Kortetermijn populatietrend grauwe gans (standganzen) provincie Utrecht (referentiejaar 2017)

Significant gematigde toename

< + 5% / year (p<0.01)

Schade

Ganzen eten graag eiwitrijk gras en richten daardoor in grote mate schade toe aan het grasland. Vooral de vruchtbare landbouwgronden van boeren zijn een aantrekkelijke voedselbron voor ganzen. De hier verwerkte schadecijfers van BIJ12 geven geen volledig beeld van de daadwerkelijke schade. Dit is omdat niet iedere grondgebruiker schade meldt of alleen schade wordt geregistreerd als de grondgebruiker denkt in aanmerking voor schade-uitkering te komen. Toch zijn de schadecijfers een goede bron om een gevoel voor de schade te krijgen.

Schade % per ganzensoort getaxeerde schade (euro) provincie Utrecht 2023

De grauwe gans veroorzaakt verreweg het grootste deel van de gemelde landbouwschade van alle ganzen soorten. Dit sluit niet uit dat op kleinere schaal deze verdeling er anders uit kan zien.

Ontwikkeling schade aan grasland (kg ds) door grauwe ganzen provincie Utrecht

Ontwikkeling aandeel schade aan voorjaars- & zomergras (kg ds) door grauwe ganzen provincie Utrecht 2017-2023

Opgesplitst naar zomer en winter zien wij voor allebei een stijging van de schade over de jaren heen. Ook is duidelijk dat de gemelde schade voor voorjaarsgras groter is dan voor zomergras. In de winter worden ganzen nauwelijks beheerd op basis van internationale afspraken ter bescherming van trekvogels.

Schade aan voorjaars – en zomergras (kg ds/ha) door grauwe ganzen binnen en buiten ganzenrustgebieden (GRG) provincie Utrecht 2023

Ganzenrustgebieden (GRG) zijn rust- en foerageerplaatsen voor beschermde ganzensoorten. De drie aangewezen ganzenrustgebieden in de provincie Utrecht hebben een oppervlak van 6.273 ha. Binnen ganzenrustgebieden wordt schade automatisch getaxeerd en kan als maatschappelijk geaccepteerde schade gezien worden.

Geïndexeerde ontwikkeling trend standganzen & schade aan zomergras (euro & kg ds) grauwe gans provincie Utrecht 2017-2023 (referentiejaar 2017)

De grafiek toont een duidelijke toename van de landbouwschade over de jaren aan, zonder indicaties dat ook de populatie aanzienlijk gegroeid is. Het feit dat de beschikbare telgegevens en de schadedata van BIJ12 niet altijd overeenkomen, kan vele oorzaken hebben. Mogelijk geeft de trendtelling geen goed beeld van de populatieontwikkeling, of de schadedata van BIJ12 is onvolledig en/of beïnvloed door andere factoren. Ook kunnen andere ecologische factoren een belangrijke invloed hebben. Welke factoren of combinatie van factoren dit veroorzaakt is moeilijk te zeggen.

Beheer

Het beheer van overzomerende grauwe ganzen in Utrecht wordt uitgevoerd op grond van het vigerende faunabeheerplan en de onderliggende ontheffing. Het betreft afschot van koppelvormers, populatiebeheer door afschot, nestbehandeling, ruivangsten en schadebestrijding door middel van verjaging met ondersteunend afschot.

Ganzencluster Provincie Utrecht

De ganzenclusters zijn een samenstelling van één tot drie WBE’s. Het is een uitwerking van het Projectteam Ganzen Utrecht (PGU). In het PGU vindt overleg plaats om het ganzenbeheer in Utrecht vorm te geven. Binnen de ganzenclusters ligt de focus op de uitvoering van het ganzenbeheer. In het ganzencluster is er een gebiedsgeoriënteerde WBE overstijgende vertegenwoordiging van belanghebbenden. In gezamenlijkheid wordt er op een planmatige manier invulling gegeven aan de gebiedsgerichte uitvoering van het ganzenbeheer. De clusters kennen ieder een eigen voorzitter en worden ondersteund door een ganzencoördinator. Beiden nemen deel aan het PGU.

Beheer afschot

Afschot grauwe gans provincie Utrecht 2017-2023

Afschot grauwe ganzen per WBE en maand provincie Utrecht in 2023

WBE	Jan	Feb	Mrt	Apr	Mei	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Dec
de Eem	121	134	508	229	298	290	415	382	376	443	10	20
De Schaffelaar	1	3	33	47	8	3	1	10	31	6	0	2
Kromme Rijn	7	78	327	307	156	67	265	228	338	366	0	0
Lage Vuursche	0	0	2	2	0	0	0	0	5	1	0	0
Lopikerwaard	34	136	554	516	216	213	564	562	649	539	22	19
Noorderpark	0	49	122	404	111	153	447	360	360	129	0	0
Tussen Vecht en Oude Rijn	2	58	924	459	282	217	392	306	245	235	4	0
Vecht en Veenstreek	159	556	1982	1708	826	667	1462	1444	1296	939	228	183
Vijfheerenlanden	32	388	1732	539	284	184	823	742	752	796	5	6
Som provincie	356	1402	6184	4211	2181	1794	4369	4034	4052	3454	269	230
Gemiddeld afschot provincie Utrecht	51	175	687	468	242	199	546	504	450	384	54	46

Gemiddelde afschot grauwe gans provincie Utrecht 2023

Het beheer met geweer van de grauwe gans is in Utrecht opgesplitst in twee perioden, te weten de winter- en zomerperiode.

In de winterperiode (1 november tot 1 maart) is ter verkoming van belangrijke schade aan gewassen verjaging met ondersteunend afschot van de grauwe gans toegestaan

Van 1 februari tot 1 april is het mogelijk afschot van koppelvormers uit te voeren, verder is van 1 maart tot en met 31 oktober populatiebeheer toegestaan. Afschot van de grauwe gans vindt plaats op basis van provinciale ontheffingen.

Beheer nestreductie

Naast het beheer met het geweer wordt er ook nestbeheer uitgevoerd door het behandelen van eieren op het nest. Hiervoor worden meerdere methodes toegepast. Zo worden er eieren geprikt, in olie ondergedompeld en/of geschud. Alle methodes hebben als resultaat dat de groei van het embryo wordt gestopt. Deze handelingen gebeuren op basis van de provinciale ontheffing en zijn toegestaan van 1 mei tot 1 september.

Beheerde eieren grauwe gans (standganzen) provincie Utrecht 2017-2023

Beheer ruivangsten

Gedode grauwe ganzen (standganzen) door ruivangsten provincie Utrecht 2017-2023

Grauwe ganzen zijn vanaf ongeveer midden mei tot eind juni plusminus zes weken in de rui. Ze kunnen in deze periode niet vliegen. Bij het uitvoeren van ruivangsten worden de grauwe ganzen door een gespecialiseerd bedrijf op basis van een provinciale ontheffing in kralen gevangen en met behulp van CO2 geëuthanaseerd.

Overzicht

Ontwikkeling beheer, schade en standpopulatie (minimum number alive) grauwe ganzen provincie Utrecht 2017-2023

In de grafiek worden vanaf 2017 de ontwikkelingen van beheer, schade aan zomergras en populatieontwikkeling inzichtelijk gemaakt. Hieruit blijkt dat schade aanzienlijk toeneemt en de populatie gematigd toeneemt. Het aantal gedode dieren blijkt de laatste drie jaar rond een bepaald niveau te schommelen, dit zou kunnen betekenen dat een maximum te bereiken afschot met de huidige systematiek bereikt is. Hoewel de lange termijn populatietrend een daling laat zien, blijkt het huidige beheer niet voldoende te zijn om ook de getaxeerde schade te beperken.