Home
/
Grauwe Gans
/
Factsheet Standganzen: Grauwe Gans

Factsheet

Grauwe Gans

Inleiding

De grauwe gans (Anser anser) is een watervogelsoort met een groot aanpassingsvermogen, ze zijn te vinden in verschillende habitats, waaronder waterrijke gebieden zoals moerassen, meren en rivieroevers maar ook stadparken en landbouwgebieden. Ze zijn herbivoor en voeden zich voornamelijk met grassen, waterplanten en landbouwgewassen. De grauwe gans speelt een belangrijke ecologische rol als zaadverspreider en grazer en draagt bij aan het behoud en de gezondheid van waterrijke ecosystemen.

De aantallen grauwe ganzen in Nederland worden onder andere beïnvloed door hun trekgedrag. Sommige grauwe ganzen zijn standvogels die het hele jaar door in Nederland blijven, terwijl andere lange afstandstrekkers zijn en alleen tijdens de winter naar Nederland komen.

Ontwikkeling populatie

Minimum number alive grauwe gans (standganzen) zomerganzentelling provincie Utrecht 2018-2024

Minimum number alive grauwe gans (standganzen) zomerganzentelling per WBE 2019-2024 provincie Utrecht

WBE	2019	2020	2021	2022	2023	2024
De Eem	3830	4546	7976	4321	6416	5519
De Schaffelaar	534	461	388	379	320	427
Kromme Rijn	1735	3970	6605	3842	3964	4553
Lage Vuursche	0	3	10	2	2	4
Lopikerwaard	2228	3974	4813	4901	4910	4012
Noorderpark	2004	2511	2209	1950	2513	2110
Tussen Vecht en Oude Rijn	2393	2926	1815	5121	2043	3352
Vecht en Veenstreek	7270	7544	8857	6786	6670	7998
Vijfheerenlanden	4894	5274	6458	4231	6293	6398
Totaal MNA	24888	31207	39131	31533	33131	34373

In Utrecht wordt de populatie ganzen door trendtellingen in de gaten gehouden. Trendtellingen kunnen helpen relatieve veranderingen in de ontwikkeling van populaties te documenteren (populatietrend) maar geven geen uitkomsten over totale aantallen of grootte van een populatie. Het aantal getelde dieren noemen wij ‘minimum number alive’ omdat wij weten dat dit aantal dieren minimaal aanwezig is. Voor de minimum number alive over de jaren heen wordt met behulp van een regressie model de trendlinie bepaald. Voor de trend is het belangrijk welk jaar als referentie jaar wordt gekozen. De verandering die berekend wordt is relatief gezien vanaf het referentiejaar.

Langetermijn populatietrend grauwe gans (standganzen) provincie Utrecht (referentiejaar 2013)

Significant gematigde afname

(<- 5% per jaar)

Kortetermijn populatietrend grauwe gans (standganzen) provincie Utrecht (referentiejaar 2018)

Significant gematigde toename

(< + 5% /jaar)

Schade

Ganzen eten graag eiwitrijk gras en richten daardoor in grote mate schade toe aan het grasland. Vooral de vruchtbare landbouwgronden van boeren zijn een aantrekkelijke voedselbron voor ganzen. De hier verwerkte schadecijfers van BIJ12 geven geen volledig beeld van de daadwerkelijke schaden. Dit is omdat niet iedere grondgebruiker schade meldt of alleen schade wordt geregistreerd als de grondgebruiker denkt in aanmerking voor schade-uitkering te komen. Toch zijn de schade cijfers een goede bron om een gevoel voor de schade te krijgen en de kosten voor het gezelschap door ganzen te determineren.

Schade % per ganzensoort getaxeerde schade (euro) provincie Utrecht 2024

De grauwe gans veroorzaakt verreweg het grootste deel van de gemelde landbouwschaden van alle ganzen soorten. Dit sluit niet uit dat op kleinere schaal deze verdeling er anders uit kan zien.

Ontwikkeling schade aan grasland (kg ds) door grauwe ganzen provincie Utrecht

Ontwikkeling aandeel schade aan voorjaars- & zomergras (kg ds) door grauwe ganzen provincie Utrecht 2018-2024

Opgesplitst naar zomer en winter zien wij voor allebei een stijging van de schade over de jaren heen. Ook is duidelijk dat de gemelde schade voor voorjaarsgras groter is dan voor zomergras. In de winter worden ganzen nauwelijks beheerd op basis van internationale afspraken ter bescherming van trekvogels.

Schade aan voorjaars – en zomergras (kg ds/ha) door grauwe ganzen binnen en buiten ganzenrustgebieden (GRG) provincie Utrecht 2024

Ganzenrustgebieden (GRG) zijn rust- en foerageerplaatsen voor beschermde ganzen soorten. De drie aangewezen ganzenrustgebieden in de provincie Utrecht hebben een oppervlak van 6.273 ha. Binnen ganzen rustgebieden wordt schade automatisch getaxeerd en kan als maatschappelijk geaccepteerde schade gezien worden.

Geïndexeerde ontwikkeling trend standganzen & schade aan zomergras (euro & kg ds) grauwe gans provincie Utrecht 2018-2024 (referentiejaar 2018)

De grafiek toont een duidelijke toename van de landbouwschade over de jaren aan, zonder indicaties dat ook de populatie aanzienlijk gegroeid is. Het feit dat de beschikbare telgegevens en de schade data van BIJ12 niet altijd overeenkomen, kan vele oorzaken hebben. Mogelijk geeft de trendtelling geen goed beeld van de populatieontwikkeling, of de schadedata van BIJ12 is onvolledig en/of beïnvloed door andere factoren. Ook kunnen andere ecologische factoren een belangrijke invloed hebben. Welke factoren of combinatie van factoren dit veroorzaakt is moeilijk te zeggen.

Beheer

Het beheer van overzomerende grauwe ganzen in Utrecht wordt uitgevoerd op grond van het vigerende faunabeheerplan en de onderliggende ontheffing. Het betreft afschot van koppelvormers, populatiebeheer door afschot, nestbehandeling, ruivangsten en schadebestrijding door middel van verjaging met ondersteunend afschot.

Ganzencluster Provincie Utrecht

De ganzenclusters zijn een samenstelling van één tot drie WBE’s. Het is een uitwerking van het Projectteam Ganzen Utrecht (PGU). In het PGU vindt overleg plaats om het ganzenbeheer in Utrecht vorm te geven. Binnen de ganzenclusters ligt de focus op de uitvoering van het ganzenbeheer. In het ganzencluster is er een gebiedsgeoriënteerde WBE overstijgende vertegenwoordiging van belanghebbenden. In gezamenlijkheid wordt er op een planmatige manier invulling gegeven aan de gebiedsgerichte uitvoering van het ganzenbeheer. De clusters kennen ieder een eigen voorzitter en worden ondersteund door een ganzencoördinator. Beiden nemen deel aan het PGU.

Beheer afschot

Afschot grauwe gans provincie Utrecht 2018-2024

Afschot grauwe ganzen per WBE en maand provincie Utrecht in 2024

WBE	Jan	Feb	Mrt	Apr	Mei	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Dec
de Eem	22	416	588	343	241	271	405	470	469	708	23	27
De Schaffelaar	0	0	53	9	8	2	42	9	0	10	2	0
Kromme Rijn	2	87	446	237	157	68	122	154	183	401	0	6
Lage Vuursche	0	0	0	0	0	0	0	5	4	3	0	0
Lopikerwaard	13	185	726	398	249	172	551	504	485	449	51	19
Noorderpark	0	25	114	347	181	188	263	273	291	182	0	0
Tussen Vecht en Oude Rijn	4	82	1351	687	368	258	507	594	381	407	0	3
Vecht en Veenstreek	159	597	2151	1343	633	601	1173	1321	765	611	168	133
Vijfheerenlanden	37	211	1685	489	263	197	447	705	776	665	37	41
Som provincie	237	1603	7114	3853	2100	1757	3510	4035	3354	3436	281	229
Gemiddeld afschot provincie Utrecht	40	229	790	428	233	220	439	448	419	382	56	38

Gemiddelde afschot grauwe gans provincie Utrecht 2024

Het beheer met geweer van de grauwe gans is in Utrecht opgesplitst in twee perioden, te weten de winter- en zomerperiode.

In de winterperiode (1 november tot 1 maart) is ter verkoming van belanrijke schade aan nieuw ingezaaid grasland en kapitaalintensieve gewassen verjaging met ondersteunend afschot van de grauwe gans toegestaan

Van 1 februari tot 1 april is het mogelijk afschot van koppelvormers uit te voeren, verder is van 1 maart tot en met 31 oktober is populatiebeheer toegestaan. Afschot van de grauwe gans vindt plaats op basis van provinciale ontheffingen.

Beheer nestreductie

Naast het beheer met het geweer wordt er ook nestbeheer uitgevoerd door het behandelen van eieren op het nest. Hiervoor worden meerdere methodes toegepast. Zo worden er eieren geprikt, in olie ondergedompeld en/of geschut. Alle methodes hebben als resultaat dat de groei van het embryo wordt gestopt. Deze handelingen gebeuren op basis van de provinciale ontheffing en zijn toegestaan van 1 februari tot 1 september.

Beheerde eieren grauwe gans (standganzen) provincie Utrecht 2018-2024

Beheer ruivangsten

Gedode grauwe ganzen (standganzen) door ruivangsten provincie Utrecht 2018-2024

Grauwe ganzen zijn vanaf ongeveer midden mei tot eind juni plusminus zes weken in de rui. Ze kunnen in deze periode niet vliegen. Bij het uitvoeren van ruivangsten worden de grauwe ganzen door een gespecialiseerd bedrijf op basis van een provinciale ontheffing in kralen gevangen en met behulp van CO2 geëutanaseerd.

Overzicht

Ontwikkeling beheer, schade en standpopulatie (minimum number alive) grauwe ganzen provincie Utrecht 2018-2024

In de grafiek worden vanaf 2018 de ontwikkelingen van beheer, schade aan zomergras en populatieontwikkeling inzichtelijk gemaakt. Hieruit blijkt dat schade aanzienlijk toeneemt en de populatie gematigd toeneemt. Het aantal gedode dieren blijkt de laatste drie jaar rond een bepaald niveau te schommelen, dit zou kunnen betekenen dat een maximum te bereiken afschot in het huidige systematiek bereikt is. Hoewel de lange termijn populatie trend een daling laat zien, blijkt het huidige beheer niet voldoende te zijn om ook de getaxeerde schade te beperken.