Selecteer een pagina
  1. Home
  2. /
  3. Grauwe Gans
  4. /
  5. Factsheet Standganzen: Grauwe Gans

Factsheet

Grauwe Gans

Inleiding

De grauwe gans (Anser anser) is een watervogelsoort met een groot aanpassingsvermogen, ze zijn te vinden in verschillende habitats, waaronder waterrijke gebieden zoals moerassen, meren en rivieroevers maar ook stadparken en landbouwgebieden. Ze zijn herbivoor en voeden zich voornamelijk met grassen, waterplanten en landbouwgewassen. De grauwe gans speelt een belangrijke ecologische rol als zaadverspreider en grazer en draagt bij aan het behoud en de gezondheid van waterrijke ecosystemen.

De aantallen grauwe ganzen in Nederland worden onder andere beïnvloed door hun trekgedrag. Sommige grauwe ganzen zijn standvogels die het hele jaar door in Nederland blijven, terwijl andere lange afstandstrekkers zijn en alleen tijdens de winter naar Nederland komen.

Ontwikkeling populatie

Minimum number alive grauwe gans (standganzen) zomerganzentelling provincie Utrecht 2018-2024

Minimum number alive grauwe gans (standganzen) zomerganzentelling per WBE 2019-2024 provincie Utrecht

WBE201920202021202220232024
De Eem383045467976432164165519
De Schaffelaar534461388379320427
Kromme Rijn173539706605384239644553
Lage Vuursche0310224
Lopikerwaard222839744813490149104012
Noorderpark200425112209195025132110
Tussen Vecht en Oude Rijn239329261815512120433352
Vecht en Veenstreek727075448857678666707998
Vijfheerenlanden489452746458423162936398
Totaal MNA248883120739131315333313134373
In Utrecht wordt de populatie ganzen door trendtellingen in de gaten gehouden. Trendtellingen kunnen helpen relatieve veranderingen in de ontwikkeling van populaties te documenteren (populatietrend) maar geven geen uitkomsten over totale aantallen of grootte van een populatie. Het aantal getelde dieren noemen wij ‘minimum number alive’ omdat wij weten dat dit aantal dieren minimaal aanwezig is. Voor de minimum number alive over de jaren heen wordt met behulp van een regressie model de trendlinie bepaald. Voor de trend is het belangrijk welk jaar als referentie jaar wordt gekozen. De verandering die berekend wordt is relatief gezien vanaf het referentiejaar.

Langetermijn populatietrend grauwe gans (standganzen) provincie Utrecht (referentiejaar 2013)

Significant gematigde afname

(<- 5% per jaar)

Kortetermijn populatietrend grauwe gans (standganzen) provincie Utrecht (referentiejaar 2018)

Significant gematigde toename

(< + 5% /jaar)

Schade

Ganzen eten graag eiwitrijk gras en richten daardoor in grote mate schade toe aan het grasland. Vooral de vruchtbare landbouwgronden van boeren zijn een aantrekkelijke voedselbron voor ganzen. De hier verwerkte schadecijfers van BIJ12 geven geen volledig beeld van de daadwerkelijke schaden. Dit is omdat niet iedere grondgebruiker schade meldt of alleen schade wordt geregistreerd als de grondgebruiker denkt in aanmerking voor schade-uitkering te komen. Toch zijn de schade cijfers een goede bron om een gevoel voor de schade te krijgen en de kosten voor het gezelschap door ganzen te determineren.

Schade % per ganzensoort getaxeerde schade (euro) provincie Utrecht 2024

De grauwe gans veroorzaakt verreweg het grootste deel van de gemelde landbouwschaden van alle ganzen soorten. Dit sluit niet uit dat op kleinere schaal deze verdeling er anders uit kan zien.

Ontwikkeling schade aan grasland (kg ds) door grauwe ganzen provincie Utrecht

Ontwikkeling aandeel schade aan voorjaars- & zomergras (kg ds) door grauwe ganzen provincie Utrecht 2018-2024

Opgesplitst naar zomer en winter zien wij voor allebei een stijging van de schade over de jaren heen. Ook is duidelijk dat de gemelde schade voor voorjaarsgras groter is dan voor zomergras. In de winter worden ganzen nauwelijks beheerd op basis van internationale afspraken ter bescherming van trekvogels.

Schade aan voorjaars – en zomergras (kg ds/ha) door grauwe ganzen binnen en buiten ganzenrustgebieden (GRG) provincie Utrecht 2024

Ganzenrustgebieden (GRG) zijn rust- en foerageerplaatsen voor beschermde ganzen soorten. De drie aangewezen ganzenrustgebieden in de provincie Utrecht hebben een oppervlak van 6.273 ha. Binnen ganzen rustgebieden wordt schade automatisch getaxeerd en kan als maatschappelijk geaccepteerde schade gezien worden.

Geïndexeerde ontwikkeling trend standganzen & schade aan zomergras (euro & kg ds) grauwe gans provincie Utrecht 2018-2024 (referentiejaar 2018)

De grafiek toont een duidelijke toename van de landbouwschade over de jaren aan, zonder indicaties dat ook de populatie aanzienlijk gegroeid is. Het feit dat de beschikbare telgegevens en de schade data van BIJ12 niet altijd overeenkomen, kan vele oorzaken hebben. Mogelijk geeft de trendtelling geen goed beeld van de populatieontwikkeling, of de schadedata van BIJ12 is onvolledig en/of beïnvloed door andere factoren. Ook kunnen andere ecologische factoren een belangrijke invloed hebben. Welke factoren of combinatie van factoren dit veroorzaakt is moeilijk te zeggen.

Beheer

Het beheer van overzomerende grauwe ganzen in Utrecht wordt uitgevoerd op grond van het vigerende faunabeheerplan en de onderliggende ontheffing. Het betreft afschot van koppelvormers, populatiebeheer door afschot, nestbehandeling, ruivangsten en schadebestrijding door middel van verjaging met ondersteunend afschot.

Ganzencluster Provincie Utrecht

De ganzenclusters zijn een samenstelling van één tot drie WBE’s. Het is een uitwerking van het Projectteam Ganzen Utrecht (PGU). In het PGU vindt overleg plaats om het ganzenbeheer in Utrecht vorm te geven. Binnen de ganzenclusters ligt de focus op de uitvoering van het ganzenbeheer. In het ganzencluster is er een gebiedsgeoriënteerde WBE overstijgende vertegenwoordiging van belanghebbenden. In gezamenlijkheid wordt er op een planmatige manier invulling gegeven aan de gebiedsgerichte uitvoering van het ganzenbeheer. De clusters kennen ieder een eigen voorzitter en worden ondersteund door een ganzencoördinator. Beiden nemen deel aan het PGU.

Beheer afschot

Afschot grauwe gans provincie Utrecht 2018-2024

Afschot grauwe ganzen per WBE en maand provincie Utrecht in 2024

WBEJanFebMrtAprMeiJunJulAugSepOktNovDec
de Eem224165883432412714054704697082327
De Schaffelaar005398242901020
Kromme Rijn2874462371576812215418340106
Lage Vuursche000000054300
Lopikerwaard131857263982491725515044854495119
Noorderpark02511434718118826327329118200
Tussen Vecht en Oude Rijn482135168736825850759438140703
Vecht en Veenstreek1595972151134363360111731321765611168133
Vijfheerenlanden3721116854892631974477057766653741
Som provincie237160371143853210017573510403533543436281229
Gemiddeld afschot provincie Utrecht402297904282332204394484193825638

Gemiddelde afschot grauwe gans provincie Utrecht 2024

Het beheer met geweer van de grauwe gans is in Utrecht opgesplitst in twee perioden, te weten de winter- en zomerperiode.

In de winterperiode (1 november tot 1 maart) is ter verkoming van belanrijke schade aan nieuw ingezaaid grasland en kapitaalintensieve gewassen verjaging met ondersteunend afschot van de grauwe gans toegestaan

Van 1 februari tot 1 april is het mogelijk afschot van koppelvormers uit te voeren, verder is van 1 maart tot en met 31 oktober is populatiebeheer toegestaan. Afschot van de grauwe gans vindt plaats op basis van provinciale ontheffingen.

Beheer nestreductie

Naast het beheer met het geweer wordt er ook nestbeheer uitgevoerd door het behandelen van eieren op het nest. Hiervoor worden meerdere methodes toegepast. Zo worden er eieren geprikt, in olie ondergedompeld en/of geschut. Alle methodes hebben als resultaat dat de groei van het embryo wordt gestopt. Deze handelingen gebeuren op basis van de provinciale ontheffing en zijn toegestaan van 1 februari tot 1 september.

Beheerde eieren grauwe gans (standganzen) provincie Utrecht 2018-2024

Beheer ruivangsten

Gedode grauwe ganzen (standganzen) door ruivangsten provincie Utrecht 2018-2024

Grauwe ganzen zijn vanaf ongeveer midden mei tot eind juni plusminus zes weken in de rui. Ze kunnen in deze periode niet vliegen. Bij het uitvoeren van ruivangsten worden de grauwe ganzen door een gespecialiseerd bedrijf op basis van een provinciale ontheffing in kralen gevangen en met behulp van CO2 geëutanaseerd.

Overzicht

Ontwikkeling beheer, schade en standpopulatie (minimum number alive) grauwe ganzen provincie Utrecht 2018-2024

In de grafiek worden vanaf 2018 de ontwikkelingen van beheer, schade aan zomergras en populatieontwikkeling inzichtelijk gemaakt. Hieruit blijkt dat schade aanzienlijk toeneemt en de populatie gematigd toeneemt. Het aantal gedode dieren blijkt de laatste drie jaar rond een bepaald niveau te schommelen, dit zou kunnen betekenen dat een maximum te bereiken afschot in het huidige systematiek bereikt is. Hoewel de lange termijn populatie trend een daling laat zien, blijkt het huidige beheer niet voldoende te zijn om ook de getaxeerde schade te beperken.