Factsheet
kolGans
Inleiding
De kolgans (Anser albifrons) is een watervogelsoort en komt meestal voor in waterrijke gebieden, zoals moerassen, meren, kustgebieden maar ook landbouwvelden. Hun dieet bestaat voornamelijk uit plantaardig materiaal, zoals grassen, bladeren en granen.
Kolganzen in Nederland zijn vooral trekganzen die in de winter van hun arctische broedgebieden op zoek gaan naar een milder klimaat en voldoende voedselbronnen en hiervoor naar gematigde gebieden migreren. Kolganzen vormen vaak grote zwermen en komen samen in gemengde groepen met andere ganzen en eenden voor. De vele aantrekkelijke waterrijke gebieden, landbouwvelden en open landschappen zorgen ervoor dat grote populaties winterganzen verzamelen in Nederland.
Ontwikkeling populatie
| WBE | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| De Eem | 43 | 54 | 74 | 30 | 24 | 27 |
| De Schaffelaar | 0 | 1 | 6 | 0 | 0 | 9 |
| Kromme Rijn | 24 | 17 | 31 | 0 | 137 | 0 |
| Lage Vuursche | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Lopikerwaard | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Noorderpark | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Tussen Vecht en Oude Rijn | 0 | 18 | 0 | 129 | 76 | 365 |
| Vecht en Veenstreek | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 0 |
| Vijfheerenlanden | 6 | 4 | 8 | 0 | 98 | 10 |
| Totaal MNA | 73 | 94 | 119 | 159 | 336 | 411 |
In Utrecht wordt de populatie ganzen door trendtellingen in de gaten gehouden. Trendtellingen kunnen helpen relatieve veranderingen in de ontwikkeling van populaties te documenteren (populatietrend) maar geven geen uitkomsten over totale aantallen of grootte van een populatie. Het aantal getelde dieren noemen wij ‘minimum number alive’ omdat wij weten dat dit aantal dieren minimaal aanwezig is. Voor de minimum number alive over de jaren heen wordt met behulp van een regressie model de trendlinie bepaald. Voor de trend is het belangrijk welk jaar als referentie jaar wordt gekozen. De verandering die berekend wordt is relatief gezien vanaf het referentiejaar.
Langetermijn populatietrend kolgans (standganzen) provincie Utrecht (referentiejaar 2013)
Onzekere trend
Kortetermijn populatietrend kolgans (standganzen) provincie Utrecht (referentiejaar 2018)
Significant sterke toename
(> 5% per jaar)
Schade
Ganzen eten graag eiwitrijk gras en richten daardoor in grote mate schade aan het grasland aan. Vooral de vruchtbare landbouwgronden van boeren zijn een aantrekkelijke voedselbron voor ganzen. De hier verwerkte schadecijfers van BIJ12 geven geen volledig beeld van de daadwerkelijke schade. Dit is omdat niet iedere grondgebruiker schade meldt of alleen schade wordt geregistreerd als de grondgebruiker denkt in aanmerking voor schade-uitkering te komen. Toch zijn de schadecijfers een goede bron om een gevoel voor de schade te krijgen en de kosten voor het gezelschap door ganzen te determineren.
De kolgans veroorzaakt na de grauwe gans de meeste schade van de gemelde landbouwschade van alle ganzen soorten. Dit sluit niet uit dat op kleinere schaal deze verdeling er anders uit kan zien.
Ontwikkeling schade aan grasland (kg ds) door kolganzen provincie Utrecht
De grafiek laat zien dat de landbouwschade in de loop der jaren redelijk stabiel is. In 2024 is de schade aan voorjaarsgras aanzienlijk toegenomen. Verder is het duidelijk dat de schade veroorzaakt door kolganzen aan zomergras heel klein is. Het is zeer waarschijnlijk dat de meeste schade wordt veroorzaakt door trekganzen.
Ganzenrustgebieden zijn rust- en foerageerplaatsen voor beschermde ganzensoorten. De drie aangewezen ganzenrustgebieden in de provincie Utrecht hebben gezamenlijk een oppervlak van 6.273 ha. Binnen ganzenrustgebieden wordt schade automatisch getaxeerd en kan als maatschappelijk geaccepteerde schade gezien worden.
De grafiek suggereert een toename van de broedpopulatie in de afgelopen jaren. De landbouwschade in de zomer lijkt deze trend echter niet te volgen. Vanaf 2019 is de landbouwschade flink afgenomen. Het feit dat de beschikbare telgegevens en de schadedata van BIJ12 niet altijd overeenkomen, kan vele oorzaken hebben. Mogelijk geeft de trendtelling geen goed beeld van de populatieontwikkeling, of de schadedata van BIJ12 is onvolledig en/of beïnvloed door andere factoren. Ook kunnen andere ecologische factoren een belangrijke invloed hebben. Welke factoren of combinatie van factoren dit veroorzaakt is moeilijk te zeggen.
Beheer
Het beheer van overwinterende kolganzen in Utrecht wordt uitgevoerd op grond van het vigerende faunabeheerplan en de onderliggende ontheffing. Het betreft schadebestrijding door middel van verjaging met ondersteunend afschot. De kolganzen vertekken doorgaans vroeg in het voorjaar (februari/maart) en vestigen zich weer vanaf september/oktober in Nederland
Ganzencluster Provincie Utrecht
De ganzenclusters zijn een samenstelling van één tot drie WBE’s. Het is een uitwerking van het Projectteam Ganzen Utrecht (PGU). In het PGU vindt overleg plaats om het ganzenbeheer in Utrecht vorm te geven. Binnen de ganzenclusters ligt de focus op de uitvoering van het ganzenbeheer. In het ganzencluster is er een gebiedsgeoriënteerde WBE overstijgende vertegenwoordiging van belanghebbenden. In gezamenlijkheid wordt er op een planmatige manier invulling gegeven aan de gebiedsgerichte uitvoering van het ganzenbeheer. De clusters kennen ieder een eigen voorzitter en worden ondersteund door een ganzencoördinator. Beiden nemen deel aan het PGU.
Beheer afschot
Afschot kolgans per WBE en maand provincie Utrecht in 2024
| WBE | Jan | Feb | Mrt | Apr | Mei | Jun | Jul | Aug | Sep | Okt | Nov | Dec |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| de Eem | 26 | 8 | 0 | 3 | 7 | 8 | 5 | 4 | 11 | 75 | 26 | 23 |
| De Schaffelaar | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Kromme Rijn | 4 | 3 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 3 | 2 | 4 |
| Lage Vuursche | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Lopikerwaard | 5 | 8 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 13 | 4 | 13 |
| Noorderpark | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Tussen Vecht en Oude Rijn | 0 | 2 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 | 5 |
| Vecht en Veenstreek | 33 | 17 | 0 | 2 | 0 | 1 | 0 | 0 | 0 | 5 | 6 | 5 |
| Vijfheerenlanden | 55 | 55 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 31 | 12 |
| Som provincie | 123 | 93 | 0 | 5 | 7 | 9 | 5 | 4 | 11 | 96 | 70 | 62 |
| Gemiddeld afschot provincie Utrecht | 25 | 16 | 0 | 3 | 7 | 5 | 5 | 4 | 11 | 24 | 12 | 10 |
Gemiddelde afschot kolgans provincie Utrecht 2024
Overzicht
Ontwikkeling beheer, schade en standpopulatie (minimum number alive) kolganzen provincie Utrecht 2018-2024
In de grafiek wordt vanaf 2018 de ontwikkelingen van beheer, schade aan zomergras en populatieontwikkeling inzichtelijk gemaakt. Hieruit blijkt dat de getaxeerde schade vanaf 2019 sterk is afgenomen terwijl de populatie licht is toegenomen. De reden hiervan is dat de kolgans een wintergast is en er nagenoeg geen overzomerende kolganzen in Utrecht zijn.